Wankelende positie van het Openbaar Ministerie

Recente opmerkingen van de ex-vicepresident over het vervolgings- en insluitbeleid van politieke tegenstanders of andersdenkenden door het Openbaar Ministerie (OM) hebben een belangrijke discussie aangewakkerd. Dit arbitraire optreden is onlangs bevestigd door

het hoogste gerechtelijke orgaan, het Hof van Justitie, wat zorgen oproept over de rol van de politiek in juridische procedures

Rol politieke leiders 

In een democratische rechtsstaat zou men verwachten dat politieke leiders met een achtergrond in de rechtshandhaving begrijpen dat het inzetten van juridische systemen om de reputatie van anderen te schaden, onacceptabel is. Het lijkt er echter op dat zij dit principe verkeerd hebben ingeschat.

Voor een land met een Trias Politica-systeem zou het positief zijn als de hoogste leiding respect toont voor juridische uitgangspunten binnen Wet en recht. Het gebruik van 'Trial by Media' - Politici maken vaak

gretig gebruik van sensationele beschuldigingen via 'trial by media', waardoor de samenleving wordt beïnvloed door bewuste desinformatie. Deze aanpak ondermijnt het vertrouwen in instellingen en creëert een omgeving waarin de publieke opinie meer wordt gestuurd door mediaverhalen dan door feitelijke bewijzen.

Jurisprudentie, niet-ontvankelijkheid verklaren blijft voor het recht een onontgonnen terrein.

Rechtswetenschappers uit Nederland hebben tijdens diverse fora in Suriname, duidelijke signalen gegeven over het informeren van de samenleving over hun rechten en plichten. Juridische experts bespreken vaak concepten zoals 'Rule of Law' versus 'Rule By Law.' Jurisprudentie dient hier als voorbeeld, betreffende rechterlijke uitspraken die wetten toepassen op specifieke zaken en interpretaties, die bij mogelijke toekomstige vergelijkbare zaken een leidraad kunnen zijn bij de oordeelsvorming.

- Op 5 februari 2025 was er in Suriname sprake van een baanbrekende uitspraak door het Hof van Justitie: Een vijfkoppige kamer onder leiding van rechter Alida Johanns erkende het vervolgingsmonopolie van het OM, maar benadrukte dat deze macht moet worden getoetst aan billijkheid en redelijkheid.

- Bevindingen: Het Hof stelde vast dat procedures voor het afschrijven van overheidsbezittingen onduidelijk waren en dat er geen duidelijke richtlijnen of reglementen waren.

 

Ondanks erkenning van het recht tot vervolging, concludeerde het Hof dat er sprake was van misbruik van bevoegdheid vanwege selectieve vervolging zonder consistente toepassing in vergelijkbare gevallen. Bij het ontbreken van spelregels- grijsvlakken- is strafrecht niet de oplossing. Insluiten zonder een deugdelijk onderzoek, zonder hoor en wederhoor getuigt niet van goede proces gang.

Deze uitspraak benadrukte problemen zoals het ontbreken van duidelijke regels binnen het bestuursrecht, wat leidt tot willekeurige acties die ongeschikt zijn voor strafrechtelijke oplossingen. 'Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan wettelijke strafbepaling', art.1 Wetboek van Strafrecht. Tijdens een persbijeenkomst op 16 november 2024 verklaarde het OM dat zij zaken zal toetsen aan juridische principes voordat zij discretionaire bevoegdheden zoals vervolging of detentie uitoefent.

Het legaliteitsbeginsel stelt dat het handelen van het Bevoegd Gezag gebaseerd moet zijn op een daaraan vooraf aanwezige bepaling. Geen handeling is strafbaar tenzij deze vooraf in de wet is vastgelegd. 

Het 'Nulla Poena Sine lege', beginsel

Vervolgingen gebaseerd op meningen en of aannames is in strijd met het recht. Het Openbaar Ministerie dient te beseffen dat het vervolgen van zaken die niet thuishoren onder het strafrecht, slechts op basis van meningen, assumpties en maatschappelijke desinformatie niet voldoet. Het strafrecht biedt geen ruimte voor meningen en assumpties maar dient gebaseerd te zijn op wettige bewijsmiddelen. Immers het strafrecht is een gesloten systeem.

Met deze uiteenzetting moet elke burger op de hoogte zijn, dat waar er geen regels zijn het niet het Openbaar Ministerie is die naar willekeur kan vervolgen. Zonder een wettelijke strafbepaling zal nimmer mogen leiden tot strafvordering.

Conclusie: De recente ontwikkelingen roepen zowel politieke leiders als gerechtelijke instanties zoals het OM op om diep na te denken over hun rol binnen Suriname’s democratische kader. Respect voor het Legaliteitsbeginsel zorgt niet alleen voor gerechtigheid, maar versterkt ook het publiek vertrouwen in instellingen die essentieel zijn voor het behoud van sociale harmonie en de handhaving van constitutionele waarden. Deze waarden beschermen individuele rechten en bevorderen tegelijkertijd verantwoording bij degenen die verantwoordelijk zijn voor Bestuur en Rechtshandhaving.

Gilmar Mack-Nack