7 historische figuren waar we liever niet meer naar vernoemen
Overal in Amsterdam dragen straten, bruggen, tunnels en beelden de namen van mannen uit ons koloniale verleden. Deze helden van vroeger staan in de huidige tijd ter discussie. Maar waarom zijn ze omstreden? Zeven koloniale figuren in hun historische context.
Een standbeeld van Peter Stuyvesant op de binnenplaats van het West Indisch Huis.BEELD ANP
Peter Stuyvesant (1592-1672)
In Amsterdam, maar ook in New York en Scherpenzeel, staan beelden die herinneren aan koloniaal bestuurder Peter Stuyvesant van de WIC (West-Indische Compagnie). In Amsterdam staat hij op de binnenplaats van het West-Indisch Huis op de Herenmarkt, een naar hem vernoemde straat ligt - hoe kan
Stuyvesant is omstreden vanwege zijn daden in de zeventiende eeuw. Hij dreef als bestuurder van Nieuw-Amsterdam, het huidige New York, slavenhandel via Curaçao. Hij bezat zelf tientallen slaven en had de naam een harde en onverdraagzame bestuurder te zijn. Daarnaast stond hij bekend als antisemiet. Joodse groeperingen strijden al jaren tegen de naam Stuyvesant op openbare plekken. Zo paste het Peter Stuyvesant College op Curaçao zijn naam in 2017 al aan in Kolegio profèsor dòkter Alejandro ‘Jandie’ Paula.
Peter Stuyvesant (1611/1612-1672).BEELD CORBIS VIA GETTY IMAGES
Jan Pieterszoon Coen (1587-1629)
In
Naast het stichten van Batavia en zijn verdiensten als militair leider is de koopman verantwoordelijk voor ongeveer 15.000 moorden op inwoners van de Banda-eilanden, in huidig Indonesië, omdat zij de nootmuskaatmonopolie van de VOC niet erkenden. In zijn strijd op Banda liet Coen ook 44 leiders van Banda onthoofden omdat ze werden verdacht van samenzweringen tegen de Hollanders.
Jan Pieterszoon Coen (1587-1629).BEELD WORLD HISTORY ARCHIVE/IMAGE SELECT
Standbeeld van Jan Pieterszoon Coen bij de Beurs van Berlage.BEELD RINK HOF (111305)
Jo van Heutsz (1851-1924)
Volgens schattingen heeft Jo van Heutsz, gouverneur-generaal van Nederlands-Indië, meer dan honderdduizend doden op zijn geweten. Militair ingrijpen was zijn handelsmerk tijdens de bewindsperiode in de oostelijke gebieden. De bevolking van Atjeh onderwierp hij met harde hand en bloedvergieten.
Na zijn dood kreeg Van Heutsz, in het bezit van talloze onderscheidingen, als enige persoon buiten het Koninklijk Huis een staatsbegrafenis in een mausoleum op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam. Ook prees koningin Wilhelma zijn daden. In 1935 kreeg Van Heutsz een eigen monument in Zuid. Dat riep destijds al veel tegenstand op en het monument werd in de decennia daarna een paar keer vernield. In 2004 kreeg het de naam Monument Indië-Nederland 1596-1949.
Jo van Heutsz (1851-1924).BEELD HANNKÉ
Witte de With (1599-1658)
In elke stad in Nederland vinden we een Witte de Withstraat, zo ook in Amsterdam-West. Witte Corneliszoon de With had dan ook een flinke staat van dienst opgebouwd in de zeventiende eeuw. Hij bekleedde onder meer leidinggevende functies bij de VOC en de WIC. Samen met Piet Hein veroverde hij in 1628 de Spaanse Zilvervloot.
Net als veel andere bemanningsleden van de Hollandse zeevaartschepen raakte ook De With de laatste jaren in opspraak. Zijn voornaamste verdiensten waren de oorlogshandelingen tegen Spanjaarden en Engelsen, maar De With verbrandde ook 90.000 kruidnagelbomen van arme Molukse boeren omdat ze het gezag van de VOC niet accepteerden.
Witte Cornelisz. de With (1599-1658).BEELD BONHAMS/ABRAHAM VAN WESTERVELDT
Johan Maurits (1604-1679)
Ook een naam die onder een vergrootglas ligt en door de studenten van de UvA in een historische context wordt geplaatst. Er is een Mauritsstraat vlak bij het Oosterpark in Amsterdam, maar bekender is het Mauritshuis in Den Haag.
De diplomaat schopte het tot stadhouder namens de Staten-Generaal en had contacten met diverse vorsten. Door zijn inmenging kwam het noordoosten van Brazilië tot bloei, hij verwierf daarmee de bijnaam ‘De Braziliaan’. Net als andere bestuurders uit zijn tijd handelde hij in mensen en hield hij zelf ook slaven.
Johan-Maurits (1604-1679).BEELD PIETER NASON
Michiel de Ruyter (1607-1676)
Admiraal de Ruyter is misschien wel de meest bewierookte Nederlandse zeevaarder ooit. Zijn naam is in Amsterdam terug te vinden op de bordjes van de naar hem vernoemde weg in West. Hij vocht met succes tegen de Engelsen, Fransen en tal van andere mogendheden, met als voornaamste doel het verdedigen van de handelsroutes van de Republiek.
Die handelsroutes waren voor een groot deel gebaseerd op de slavenhandel waarmee de de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden veel geld verdiende. Aan de westkust van Afrika, waar de bevolking vaak tot slaaf werd gemaakt, vocht De Ruyter daarom verschillende oorlogen uit met Engeland.
Michiel Adriaenszoon de Ruyter (1607-1676).BEELD FERDINAND BOL
En Piet Hein (1577-1629) dan?
De vice-admiraal van de WIC kende zijn grootste succes in de verovering van de Spaanse Zilvervloot in 1628. Eeuwenlang werd hij daardoor geroemd in de Nederlandse geschiedschrijving. Zoals zoveel zeevaarders zou hij in de strijd meedogenloos zijn, maar dat hij zich schuldig maakte aan slavenhandel klopt niet, zegt wetenschapsjournalist Simon Rozendaal. Sterker nog, zijn rol in slavenhandel zelfs onmogelijk. “De reden is heel simpel. Nederland is in 1636 begonnen met slavernij. Toen was Piet Hein al zes jaar dood.”
Critici beweren dat de ervaring van Piet Hein op de vaarroute tussen Afrika, Zuid-Amerika en het Caribisch gebied cruciaal is geweest voor het succes van de Nederlandse slaventransport. Piet Hein had veel ervaring opgedaan met de snelste en veiligste routes tussen deze gebeiden. Over Piet Hein en slavernij is nog nooit een open discussie gevoerd tussen historici.
Paul Godin (1615-1690)
Wist u dat burgemeester Femke Halsema bivakkeert in een woning van een slavenhandelaar? Paul Godin, bewindhebber van de West-Indische Compagnie (WIC) en directeur van de Sociëteit van Suriname, liet in 1671 de huidige burgemeesterswoning op Herengracht 502 bouwen.
Godin verdiende zijn geld voornamelijk met de handel in slaven. Ruim tienduizenden verscheepte hij in het westen. Toen hij overleed bestond zijn erfenis uit meer dan 500.000 gulden, een godsvermogen voor die tijd. Naast de voordeur van de burgemeester is inmiddels een plakkaat aangebracht dat herinnert aan het verleden van Paul Godin.
De ambtswoning van de burgemeester op de Herengracht.BEELD ANP
