Iraanse president Ebrahim Raisi omgekomen bij helikoptercrash

De Iraanse president Ebrahim Raisi woont een ontmoeting bij met de Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev aan de grens tussen Azerbeidzjan en Iran, 19 mei 2024. (Foto via Reuters)

De Iraanse president Ebrahim Raisi, een hardliner die werd gezien als een potentiële opvolger van Opperste Leider Ayatollah Ali Khamenei, werd gedood nadat zijn helikopter bij slecht weer neerstortte in de bergen nabij

de grens met Azerbeidzjan, zeiden functionarissen en staatsmedia vandaag, maandag. Het verkoolde wrak van de helikopter die zondag neerstortte met Raisi, minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amirabdollahian en zes andere passagiers en bemanningsleden werd maandag vroeg gevonden na een nachtelijke zoektocht in sneeuwstormen.Opperste Leider Khamenei, die de ultieme macht heeft en het laatste woord heeft over het buitenlands beleid en het nucleaire programma van Iran, zei dat de eerste vicepresident Mohammad Mokhber de functie van interim-president zou overnemen, zo meldde het officiële IRNA-persbureau."Ik kondig vijf dagen van publieke rouw aan en betuig mijn condoleances aan het dierbare volk van Iran", zei Khamenei in een verklaring. Mokhber wordt, net als Raisi, gezien als één met een nauwe band met Khamenei.Volgens de grondwet van de Islamitische Republiek moeten er binnen vijftig dagen nieuwe presidentsverkiezingen worden gehouden.Op beelden van de Iraanse staatstelevisie waren wrakstukken te zien die verspreid lagen op een mistige heuvel, terwijl afzonderlijke beelden van IRNA arbeiders van de Rode Halve Maan lieten zien die een bedekt lichaam op een brancard droegen. Alle mensen aan boord van de helikopter kwamen om, had een hoge Iraanse functionaris eerder tegen Reuters gezegd.Vice-minister van Buitenlandse Zaken Ali Bagheri Kani werd aangesteld als waarnemend minister van Buitenlandse Zaken na de dood van Amirabdollahian, aldus IRNA.De crash komt in een tijd van groeiende onenigheid binnen Iran over een reeks politieke, sociale en economische crises. De geestelijke leiders van Iran worden geconfronteerd met internationale druk over het omstreden nucleaire programma van Teheran en de verdieping van de militaire banden met Rusland tijdens de oorlog in Oekraïne.Sinds de Iraanse bondgenoot Hamas Israël op 7 oktober aanviel en Israëls aanval op Gaza uitlokte, zijn er in het hele Midden-Oosten branden uitgebroken waarbij aan Iran gelieerde groepen betrokken waren.Een lange 'schaduwoorlog' tussen Iran en Israël brak vorige maand open met een uitwisseling van drones en raketten.Staatsmedia meldden dat beelden van de locatie lieten zien dat de in de VS gemaakte Bell 212-helikopter tegen een bergtop was geslagen, hoewel er geen officieel woord was over de oorzaak van de crash. Onder de doden bevonden zich ook de gouverneur van de provincie Oost-Azerbeidzjan en een senior imam uit de stad Tabriz.CondoleanceberichtenDe helikopter stortte neer in de Varzeqan-regio ten noorden van Tabriz, meldde staatspersbureau IRNA, toen Raisi terugkeerde van een officieel bezoek aan de grens met Azerbeidzjan in het noordwesten van Iran.De 63-jarige Raisi werd in 2021 tot president gekozen en heeft sinds zijn aantreden opdracht gegeven tot een aanscherping van de moraliteitswetten, toezicht gehouden op een bloedig optreden tegen anti-regeringsprotesten en heeft druk uitgeoefend op nucleaire gesprekken met wereldmachten.Er stroomden condoleanceberichten binnen van de regionale buren en bondgenoten van Iran, waaronder de leiders van Saudi-Arabië, Syrië, Egypte, de Verenigde Arabische Emiraten, Qatar, Jordanië, Irak en Pakistan.De Russische president Vladimir Putin noemde Raisi "een echte vriend van Rusland", terwijl de Indiase premier Narendra Modi zei dat hij "diep geschokt en bedroefd" was.Er kwam minder reactie uit de westerse hoofdsteden, hoewel de Europese Unie en Japan hun medeleven betuigden.De door Iran gesteunde militante groep Hamas, die met de steun van Teheran tegen de Israëlische strijdkrachten in Gaza vocht, legde een verklaring af waarin hij zijn medeleven betuigde met het Iraanse volk voor 'dit immense verlies'.De door Iran gesteunde Hezbollah-groep uit Libanon en de Houthi-rebellen in Jemen legden ook verklaringen af waarin ze Raisi prezen en rouwden om zijn dood.Ondertussen beschreef de verbannen oppositiegroep, de Nationale Raad van Verzet van Iran, zijn dood in een verklaring als een "monumentale en onherstelbare strategische klap" voor de Islamitische Republiek.Reddingsteams vochten de hele nacht tegen regen, sneeuwstormen en moeilijk terrein alvorens het wrak maandag in de vroege uren bereiken."Met de ontdekking van de crashlocatie zijn er geen tekenen van leven waargenomen onder de passagiers van de helikopter", vertelde het hoofd van de Iraanse Rode Halve Maan, Pirhossein Kolivand, aan de staatstelevisie.Eerder had de nationale omroep alle reguliere programma's stopgezet om te laten zien dat er in het hele land gebeden worden gehouden voor Raisi.Op video was te zien hoe een reddingsteam, gekleed in felgekleurde jassen en hoofdlampen, rond een GPS-apparaat zat terwijl ze te voet een pikzwarte berghelling doorzochten.Hardliner, mogelijk opvolger KhameneiIn het dubbele politieke systeem van Iran, verdeeld tussen het geestelijke establishment en de regering, is het Raisi's 85-jarige mentor Khamenei, opperste leider sinds 1989, die de beslissingsmacht heeft over alle belangrijke beleidsterreinen.Jarenlang hebben velen Raisi gezien als een sterke kandidaat om Khamenei op te volgen, die het belangrijkste beleid van Raisi heeft onderschreven.Raisi's overwinning bij een nauw gecontroleerde verkiezing in 2021 bracht alle takken van de macht onder de controle van de hardliners, na acht jaar waarin het presidentschap in handen was geweest van de pragmaticus Hassan Rouhani en er een nucleair akkoord was bereikt met onder meer Washington.De positie van Raisi kan echter zijn aangetast door wijdverbreide protesten tegen het geestelijk bewind na de dood van de 22-jarige Koerdische vrouw Mahsa Amini in hechtenis van de zedenpolitie, en door het onvermogen om de Iraanse economie te herstellen, verlamd door westerse sancties.Raisi was zondag aan de Azerbeidzjaanse grens geweest om de Qiz-Qalasi-dam in te huldigen, een gezamenlijk project. De president van Azerbeidzjan, Ilham Aliyev, die zei dat hij eerder op de dag "vriendelijk afscheid" had genomen van Raisi, had hulp aangeboden bij de redding.